Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym i szeroko dostępnym. Pozwala na bezpośrednie zobrazowanie śluzówki górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka i dwunastnicy) oraz pobieranie wycinków. Pośrednio można również wnioskować o czynnościowych zaburzeniach przewodu pokarmowego oraz czasami o patologiach struktur przylegających bezpośrednio do badanego fragmentu przewodu pokarmowego. Mimo to nie każdy pacjent cierpiący z powodu dolegliwości przewodu pokarmowego musi mieć wykonywaną gastroskopię, ponieważ większość dolegliwości układu pokarmowego nie jest związana z nieprawidłowościami w badaniu górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopii).
Więcej o gastroskopii:
Gastroskopię zaleca lekarz- jeśli przepisane leczenie nie przynosi efektu, lub jeśli u pacjenta występują niepokojące objawy, takie jak: utrata masy ciała, zaburzenia połykania, gorączka, niedokrwistość, fusowate lub krwiste wymioty. Gastroskopię diagnostyczną wykonuje się najczęściej z następujących wskazań:
- wystąpienie objawów dyspeptycznych i objawów choroby refluksowej (bólów brzucha, odbijania, zgagi);
- podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy;
- podejrzenie choroby nowotworowej na podstawie występujących objawów ogólnych;
- dysfagia – trudności w połykaniu;
- podejrzenie lub obecność krwawienia z przewodu pokarmowego;
- podejrzenie istnienia uszkodzeń polekowych błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego u chorych długotrwale stosujących niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna);
- jako badanie kontrolne u chorych ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworu (osoby z długoletnią chorobą refluksową przełyku, z przełykiem Barretta, z niedokrwistością złośliwą w przebiegu zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, po przebytej resekcji żołądka);
- W innych rzadszych schorzeniach- na podstawie skierowania od lekarza
Dzięki gastroskopii możemy potwierdzić, lub wykluczyć następujące choroby:
– Choroby przełyku: Powikłania choroby refluksowej przełyku: Nadżerkowe zapalenie przełyku (GERD), przełyk Barett’a. Żylaki przełyku. Eozynofilowe zapalenie przełyku. Achalazja wpustu. Przepuklina rozworu przełykowego przepony, lub niedomoga wpustu (nie ma pełnej zgodności, czy choroby te można rozpoznać jedynie na podstawie gastroskopii). Nowotwory łagodne i złośliwe przełyku.
– Choroby żołądka: Choroba wrzodowa żołądka, zapalenie błony śluzowej żołądka- w tym zanikowe zapalenie błony śluzowej oraz chorobę Addieson’a-Biermera, metaplazję jelitową, chorobę Menetiera oraz nowotwory łagodne i złośliwe żołądka.
– Choroby dwunastnicy: Choroba wrzodowa i przewlekłe zapalenie błony śluzowej dwunastnicy, choroba trzewna (celiakia). Czasem w trakcie gastroskopii udaje się uwidocznić brdawkę Vater’a, czyli ujście dróg żółciowych i trzustkowych do dwunastnicy. Nowotwory dwunastnicy wystepują rzadko- rak śluzówki dwunastnicy występuje sporadycznie, natomiast czasami przez ciągłość w dwunastnicy można uwidocznić naciek raka trzustki. W dwunastnicy zdarzają się nowotwory łagodne w formie polipow oraz złośliwe (głównie Chłoniaki i guzy neuroendokrynne).
Gastroskopia krok po kroku:
Co najmniej 6 godzin przed badaniem pacjent nie powinien jeść i pić. Jest to bardzo ważne, ponieważ dzięki temu zmniejsza się ryzyko wymiotów i zachłyśnięcia treścią pokarmową w trakcie badania, ale również jest konieczne do pełnej oceny śluzówki górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Bezpośrednio przed badaniem należy wyjąć protezy zębowe a następnie w jamie ustnej i gardle rozpylany jest środek znieczulający (Lidocaina w spray’u), dzięki czemu gardło staje się mniej wrażliwe. Należy zgłosić personelowi jeśli kiedykolwiek wystąpiły objawy uczulenia na Lidocainę (np. w trakcie znieczulania zębów u dentysty), lub jeśli występują silne reakcje uczuleniowe na inne substancje (np. ukąszenia owadów).
Pacjent układany jest na lewym boku, do ust zakładany jest plastikowy ustnik, przez który do gardła wprowadzany jest endoskop. Jest kilka metod wprowadzania endoskopu do przełyku- najczęściej bezpośrednio pod kontrolą wzroku, lub poprzez samodzielne przełknięcie przez pacjenta. Moment przechodzenia endoskopu przez gardło jest nieprzyjemny- mogą wystąpić odruchy wymiotne, lub kaszlowe.
U niektórych osób może pojawić się uczucie dławienia czy duszenia. Odruchy te rzadko jednak uniemożliwiają przeprowadzenie badania. Aby maksymalnie skrócić ten nieprzyjemny moment i zminimalizować przykre doznania należy na krótką chwilę wstrzymać oddech i przełknąć ślinę.
Kiedy endoskop znajduje się już w przełyku nie powinno się już więcej przełykać śliny- ślina powinna wypływać swobodnie na ligninę, dzięki czemu nie drażni dróg oddechowych i nie wywołuje odruchów kaszlowych. Na tym etapie badania ważne jest, aby wyrównać oddech i spróbować maksymalnie się rozluźnić. Endoskop przesuwa się przez przełyk do żołądka, gdzie pompowane jest powietrze, przez co może wystąpić uczucie wzdęcia w nadbrzuszu. W miarę możliwości należy powstrzymać odruch odbijania, ponieważ wypełnienie żołądka powietrzem jest konieczne dla pełnego zobrazowania jego śluzówki. W momencie w którym endoskop przemieszcza się do dwunastnicy zagina się w żołądku, co może być odczuwane jako ucisk. Po uwidocznieniu zaopuszkowej części dwunastnicy rozpoczyna się wycofywanie aparatu i ponowne, dokładne oglądanie śluzówki górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Jeżeli zachodzi taka potrzeba pobierane są wycinki do badania histopatologicznego (pod mikroskopem) lub test na obecność H. pylorii. Pobieranie wycinków przedłuża czas trwania badania, jednak nie jest bolesne. Gastroskopia trwa od 3 do 10 minut.
Obecnie istnieje kilka metod badania w kierunku obecności bakterii H.pylori mogącej wywoływać zmiany zapalne w żołądku i dwunastnicy.
- Test na obecność przeciwciał H.pylori- pobierany z kropli krwi- określa odpowiedź organizmu na bakterię- jego zaletami jest szybkość i łatwość wykonania oraz możliwość oznaczenia w trakcie leczenia lekami zmniejszającymi kwaśność żołądka (leki z grupy IPP).
- Test na obecność antygenu H.pylori w kale- wykonanie testu wymaga dostarczenia próbki kału- oznacza się obecność fragmentów bakterii w dostarczonym materiale. Zaletami testu jest duża dokładność i nieinwazyjność testu. Wadą jest konieczność odstawienia leków zmniejszających kwaśność w żołądku (z grupy IPP) na co najmniej 14 dni przed oznaczeniem.
W przypadku dostarczenia próbki kału możliwe jest jednoczesne wykonanie testu na obecność antygenu G.lamblia w kale (lamblii jelitowych). - Test ureazowy- oznaczany z wycinka śluzówki żołądka pobranej w trakcie gastroskopii- test wykonywany od wielu lat, cieszący się dużym zaufaniem lekarzy. Wadą testu jest przedłużenie czasu badania (o około 2 minuty) oraz konieczność odstawienia leków z grupy IPP (zmniejszających kwaśność w żołądku) na co najmniej 14 dni przed testem.
Gardło pozostaje znieczulone przez około 15-20 minut i przez ten czas nie powinno się jeszcze jeść i pić. W czasie działania znieczulenia może również występować uczucie przeszkody, czy zalegania w gardle, które powinno ustąpić wraz ze znieczuleniem.
Zabiegi endoskopowe:
Gastroskopia jest nie tylko badaniem diagnostycznym- w rękach doświadczonego lekarza pozwala na przeprowadzanie wielu, często ratujących życie zabiegów. Najczęstszym zabiegiem jest endoskopowe tamowanie krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego- przez endoskop wprowadza się narzędzia- takie jak igły do wstrzykiwania np. roztworu adrenaliny, klipsy hemostatyczne do bezpośredniego zamykania krwawiących naczyń, opaski gumowe do obli terowania (zamykania) żylaków przełyku, elektrody do koagulacji (np. beamer argonowy). Możliwe jest również endoskopowe zamykanie niewielkich perforacji (pęknięć) przewodu pokarmowego, wprowadzanie protez do przełyku i rzadziej dwunastnicy. W przypadku zwężeń stosuje się ich endoskopowe poszerzanie świecami Savary’ego lub balonami pneumatycznymi ( w ten sposób leczy się również achalazję przełyku- kurcz wpustu). Endoskopowo usuwane są również ciała obce uwięźnięte w przełyku, lub żołądku.
Endoskopowo można usuwać zmiany nowotworowe- nowotwory łagodne, oraz wczesne stadia nowotworów złośliwych. W przypadku niektórych torbieli trzustki możliwy jest ich endoskopowy drenaż (opróżnienie) do żołądka poprzez założenie specjalnych protez.
Stały rozwój nowych technologii oraz potrzeba rozwoju nieinwazyjnych metod zabiegowych sprawia, że każdego roku pojawiają się nowe techniki zabiegów endoskopowych.
Co nowego?
Posiadamy system cyfrowej archiwizacji wykonywanych badań. Dzięki temu jesteśmy w stanie wykonywać dokumentację zdjęciową przeprowadzonych badań jak i nagrywać sekwencje wideo. O chęci otrzymania zdjęć lub filmu z badania prosimy jednak poinformować przed badaniem. Podstawowym wynikiem wykonanego badania jest jego opis.