Celiakia to choroba o podłożu autoimmunologicznym, w której organizm za pomocą przeciwciał atakuje komórki kosmków jelitowych, wywołując stan zapalny i upośledzenie ich funkcji. Choroba uznawana jest za problem dzieci, jednak coraz częściej wykrywamy ją również u dorosłych. Objawy celiakii wynikają głównie z upośledzonego wchłaniania składników pokarmowych. Wobec tego pacjenci cierpią z powodu biegunki lub uciążliwych wzdęć brzucha, chudnięcia- nie mogą przytyć. Często stwierdza się objawy niedoborowe- suchą skórę, łamliwe, wypadające włosy i słabe paznokcie. W badaniach laboratoryjnych mogą pojawić się objawy niedokrwistości (anemii) wywołanej niedoborem składników niezbędnych do produkcji krwi (niedobór żelaza i kwasu foliowego). Co więcej nieskuteczne jest leczenie suplementacyjne żelazem i kwasem foliowym doustnie- ponieważ składniki te nie są wchłaniane prawidłowo.
Celiakia – badania diagnostyczne
Pierwszym badaniem w diagnostyce celiakii jest badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej lub przeciw endomysium w klasie IgA wraz z oceną całkowitego poziomu IgA w surowicy. U około 5% pacjentów stwierdza się niedobór przeciwciał klasy IgA- wówczas należy oznaczyć przeciwciała w innych klasach.
Pozostałe przeciwciała, które mają znaczenie w diagnostyce celiakii to przeciwciała przeciwko endomysium i przecigliadynowe.
Ponieważ celiakia ma podłoże genetyczne, w diagnostyce choroby można oznaczać występowanie haplotypu HLA DQ2 i DQ8.
W przypadku dodatniego wyniku testu (kiedy stwierdzimy przeciwciała) należy wykonać gastroskopię z pobraniem wycinków z dwunastnicy w celu potwierdzenia zmian chorobowych.
Jeżeli zmiany potwierdzą się należy bezwzględnie zastosować dietę bezglutenową do końca życia. W przypadku braku zmian w wycinkach dwunastnicy postępowanie zależy od dolegliwości i wymaga konsultacji z gastroenterologiem celem ustalenia dalszego postępowania.
Obecnie wielu osobom z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego zalecana jest dieta bezglutenowa, po której znaczna część pacjentów czuje się zdecydowanie lepiej- przed zastosowaniem takiej diety wskazane jest wykonanie testu w kierunku celiakii- w przypadku ujemnego wyniku testu możliwe jest jedynie zredukowanie produktów pszenicznych oraz produktów zawierających fermentujące oligosacharydy. W przypadku potwierdzenia choroby trzewnej należy bezwzględnie unikać wszystkich zbóż zawierających gluten.