Stłuszczenie wątroby.
Stłuszczenie wątroby najczęściej stwierdzane jest w badaniu ultrasonograficznym (USG) jamy brzusznej. Samo stłuszczenie zwykle nie daje dolegliwości. Cechy stłuszczenia wątroby stwierdzane są w przypadku diagnostyki innych dolegliwości przewodu pokarmowego. W badaniu USG cechami stłuszczenia wątroby jest wzmożona echogeniczność miąższu wątroby (czyli wątroba w badaniu USG jest jaśniejsza od miąższu kory nerki) ale także słaba widoczność naczyń wątrobowych, stwierdzenie ognisk niestłuszczałego miąższu (niejednorodny wygląd wątroby, mogący sugerować obecność tzw. zmian ogniskowych wątroby), oraz atenuacja sygnału ultrasonograficznego (czyli gorsza widoczność fragmentów wątroby położonych dalej od głowicy ultrasonografu). Im więcej wymienionych cech stłuszczenia stwierdzamy w badaniu USG, tym rozpoznanie jest bardziej wiarygodne.
Badania takie jak tomografia komputerowa jamy brzusznej z kontrastem, czy rezonans magnetyczny wątroby pozwalają na dokładne pomiary charakterystyki miąższu wątroby. Jednocześnie pozwalają na wykrycie lub wykluczenie ewentualnych zmian ogniskowych wątroby.
Innymi badaniami wykorzystywanymi do oceny stopnia stłuszczenia, ale też włóknienia wątroby są badania elastograficzne (np. Fibroscan) oraz specjalne panele badań laboratoryjnych (NAFLD score, FIB-4, czy BARD score).
Biopsja wątroby jest badaniem dawniej chętnie używanym w diagnostyce chorób wątroby. Z uwagi na inwazyjność metody oraz związaną z tym możliwość powikłań obecnie jest ona używana tylko w szczególnych przypadkach.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby
Jedną z przyczyn stłuszczenia wątroby jest przewlekłe spożywanie alkoholu. Za nadmierne uznaje się spożywanie ilości powyżej 30 gramów alkoholu na dobę u mężczyzn i powyżej 20 gramów u kobiet. Może wówczas dojść do tzw. alkoholowego stłuszczenia wątroby. W przypadku ciągłego spożywania alkoholu i obecności komórek zapalnych dochodzi do stopniowego włóknienia miąższu wątroby co w rezultacie prowadzi do marskości wątroby.
Leczeniem alkoholowego stłuszczenia wątroby jest przed wszystkim zaprzestanie spożywania alkoholu, co często prowadzi do znacznej poprawy funkcji narządu. W przypadku zaawansowanej marskości wątroby możliwe jest już jedynie leczenie powikłań choroby, a w dalszej perspektywie ratunkiem dla chorego może być przeszczepienie wątroby.
Inne przyczyny stłuszczenia wątroby.
Stłuszczenie wątroby może być spowodowane gwałtowną utratą masy ciała (np. w trakcie intensywnego odchudzania) lub przewlekłymi zakażeniami wirusami takimi jak HCV (WZW typu C). Choroby dziedziczne takie jak hemochromatoza lub choroba Wilsona również mogą prowadzić do stłuszczenia wątroby, podobnie jak celiakia (choroba trzewna), niedoczynność tarczycy lub przysadki lub zespół policystycznych jajników.
Stłuszczenie wątroby może być również spowodowane przewlekłym stosowaniem leków- np. sterydów, tetracykliny, metotreksatu, estrogenów zawartych w środkach antykoncepcyjnych, warfaryny, czy leków cytostatycznych stosowanych w trakcie chemioterapii.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) jest obecnie najczęstszym rodzajem stłuszczenia wątroby, wykrywanym często przypadkowo, przy okazji badania USG jamy brzusznej. Czasem USG jamy brzusznej wykonywane jest z powodu nieprawidłowych wyników badań wątrobowych. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest bowiem jedną z głównych przyczyn podwyższonych wartości enzymów wątrobowych (ALT- aminotransferazy alaninowej, AST- aminotransferazy asparaginianowej czy GGTP- gammaglutamylotranspeptydazy).
Choroba jest konsekwencją zmian metabolicznych w organizmie. Często jest elementem tzw. zespołu metabolicznego. W jego skład wchodzą: otyłość brzuszna, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe i insulinooporność (cukrzyca typu 2. lub „stan przedcukrzycowy”).
Za przyczynę choroby uważa się przyjmowanie nadmiernej ilości kalorii, tłuszczów nasyconych, spożycie fruktozy i słodzonych napojów oraz szeroko rozumianą dietę zachodnią. Również brak aktywności fizycznej sprzyja niealkoholowemu stłuszczeniu wątroby.
Leczeniem prostego stłuszczenia jest przede wszystkim modyfikacja stylu życia- umiarkowany wysiłek fizyczny, stopniowa redukcja masy ciała, dieta zbliżona do śródziemnomorskiej, leczenie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i otyłości.
Pacjenci z prostym stłuszczeniem wątroby mają dobre rokowania, jednak często trudno jest nagle zmienić nawyki, które nabieramy przez całe życie. Wówczas choroba może przejść w tzw. niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Zapalenie z kolei prowadzi do włóknienia i w dalszej perspektywie do marskości wątroby, czyli trwałego uszkodzenia tego bardzo ważnego narządu.
Na szybszą progresję choroby narażone są osoby w wieku powyżej 50 lat z nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi, cukrzycą typu 2. oraz wysoką aktywnością ALT i AST (aminotransferaz). Dlatego w niealkoholowym stłuszczeniu wątroby ważny jest właściwy nadzór i opieka lekarska, a w razie potrzeby dołączenie leczenia preparatami witaminy E lub pioglitazonem (lekiem antycukrzycowym). Uzasadnione może być też stosowanie UDCA (kwasu ursodeoksycholowego).
Jakie badania warto wykonać w przypadku stłuszczenia wątroby?
U osób ze stwierdzonymi cechami stłuszczenia wątroby należy wykonać następujące badania:
- Ocenić cechy zespołu metabolicznego (BMI, obwód talii, ciśnienie tętnicze, profil lipidowy i glikemię na czczo.
- Ocenić stopień uszkodzenia komórek wątrobowych (badania AST, ALT, GGTP).
- W przypadku cech uszkodzenia komórek wątrobowych należy wykluczyć obecność wirusów hepatotropowych (Hbs-antygen, HCV-przeciwciała), oraz ocenić stan gospodarki żelazem- poziom żelaza, TIBC, transferyny i ferrytyny.